Postawa ciała to wyraz stanu fizycznego i psychicznego człowieka,  a jej wskaźnikiem jest mechaniczna wydolność zmysłu kinetycznego, równowaga mięśniowo – więzadłowa oraz koordynacja mięśniowo – nerwowa.

Postawa człowieka zależy od wielu czynników, tj. płeć ,rasa, czynniki genetyczne i zmienia się w ciągu całego życia. Tak więc postawa każdego człowieka to cecha indywidualna. Jednak nie wszystkie postawy są tak samo dobre.

Prawidłowa postawa człowieka powinna zapewniać stabilność i zrównoważenie ciała, dużą wydolność statyczno-dynamiczną, ekonomiczność wydatku energetycznego, a także spełniać wymogi psychiczne i estetyczne. Postawa ciała zależy również od trybu życia,  rodzaju wykonywania pracy, pory dnia jak również zmęczenia.
Postawę człowieka cechuje duży zakres tzw. zmienności czynnościowej, która podlega świadomemu kontrolowaniu.

Postawa ciała największym zmianom ulega w okresie wzrostu. Zmianom ulegają nie tylko wymiary ciała ale również jego proporcje. Dlatego też normy postawy dziecka nie można stosować do oceny dorosłego np. wyraźna lordoza lędźwiowa i umiarkowane uwydatnienia brzucha to prawidłowości wieku dziecięcego.
Stabilizacja postawy, możliwość dalszego pełnego rozwoju siły mięśniowej, elastyczności więzadłowej, warunki osiągnięcia jej prawidłowej formy jest w największym stopniu  osiągalne  do ukończenia wzrostu struktury kostnej między 18 a 20 r. ż.

Określenie prawidłowej postawy nie jest rzeczą łatwą jednak istnieją cechy ogólne przyjmowane za najbardziej  zasadnicze.

Najłatwiej można ocenić postawę  oglądając człowieka z profilu, który stoi swobodnie. Prawidłowo głowa powinna znajdować się ponad kręgosłupem, nie powinna być wysunięta do przodu. Barki również nie powinny być wysunięte do przodu, łopatki nie powinny odstawać tylko przylegać do klatki piersiowej. Uwydatnienie brzucha nie powinno być zbyt duże.
Prawidłowo, spuszczając pion z zewnętrznego otworu słuchowego powinien on przechodzić przez staw barkowy, biodrowy nieznacznie od stawów kolanowych i skokowych a także centralnie przez stopy. Kształt stóp jak też ustawienie kończyn dolnych  jest również elementem prawidłowej postawy. Rzepki stawów kolanowych powinny być zwrócone do przodu, stopy powinny mieć prawidłowo ukształtowane sklepienia poprzeczne i podłużne.

Kluczem dla całej postawy jest ustawienie miednicy. Od kąta pochylenia miednicy zależy ustawienie  całego kręgosłupa, który jest połączony z miednicą dwoma ścisłymi, prawie nieruchomymi stawami krzyżowo biodrowymi  dlatego też ustawienie kręgosłupa zależy od ustawienia miednicy.  Miednica może  ustawiać się bardziej lub mniej do przodu względem osi poprzecznej, która przechodzi przez oba stawy biodrowe.

W prawidłowych warunkach przeprowadzając rzut przednio- tylny miednica powinna być ustawiona poziomo, a kręgosłup jest prosto.  W rzucie bokiem miednica jest w przodopochyleniu, co prowadzi do podobnego pochylenia krzyżowej części kręgosłupa. W odcinku lędźwiowym kręgosłup wygina się ku przodowi, w odcinku piersiowym ku tyłowi  i w odcinku szyjnym znów ku przodowi. Wygięcia te amortyzują wstrząsy, przez które mógłby zostać uszkodzony mózg, łagodzą wstrząsy podczas biegania, skakania, chodzenia. Prawidłowe krzywizny kręgosłupa  zwiększają również jego wytrzymałość oraz  elastyczność, co zapobiega  jego zbyt szybkiemu zużyciu.
Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa nie powinny być ani za małe ani za duże – zarówno większe jak i mniejsze zaliczamy do wad.

Postawę, jej regulację tworzy droga odruchowa. Postawę kontrolują receptory czucia głębokiego, narządu równowagi czucia wewnętrznego, wzroku. Pobudzanie tych ośrodków jest przekazywane do ośrodkowego układu nerwowego a stąd przekazywane są odpowiednie impulsy do mięśni. Człowiek bez zaburzeń w budowie ciała jest w stanie utrzymać prawidłową postawę z większym lub mniejszym wysiłkiem mięśniowym. Prawidłowo  jest to minimalny wysiłek warunkujący utrzymania linii pionowej na skutek odpowiedniego wyćwiczenia, które prowadzi do nawyku ,,poczucia prawidłowej postawy’’.

Osią całego ciała jest kręgosłup, jego ukształtowanie i ustawienie ma wielki wpływ na prawidłową postawę, a zależy to przede wszystkim od oparcia na miednicy jak też jego ruchomości. Kręgosłup opiera się na miednicy jak na podstawie.
Najmniejsza zmiana podstawy(pochylenia miednicy) zadziała na kręgosłup, co spowoduje zaburzenie w jego ustawieniu. Kiedy miednica zwiększy swoje przodopochylenie zwiększy się również pochylenie kości krzyżowej i dolnej części kręgosłupa lędźwiowego. Broniąc się przed upadkiem do przodu i utrzymać się w pozycji stojącej środek ciężkości musi być utrzymywany ponad płaszczyzną podparcia. Dlatego też górny odcinek kręgosłupa lędźwiowego odegnie się ku tyłowi powodując dużą lordozę lędźwiową. Dokładnie w odwrotny sposób zareaguje kręgosłup kiedy pochylenie miednicy do przodu ulegnie zmniejszeniu, wtedy kość krzyżowa ustawi się bardziej w pionie,  co spowoduje zmniejszenie lordozy lędźwiowej.

Stopień pochylenia miednicy ku przodowi jest zależny od ustawienia w  stawach biodrowych, które stabilizowane są przez układ więzadłowo – torebkowy i mięśniowy.
Każdy, nawet najmniejszy przykurcz mięśniowy w stawach spowoduje zwiększenie pochylenia miednicy do przodu.

Ogólnie mówiąc  prawidłowa postawa to dążenie ciała do takiego ułożenia płaszczyzny równowagi, aby rzut środka ciężkości ciała padał na centralny punkt płaszczyzny podparcia. Będzie to możliwe dzięki zmiennemu napinaniu się odpowiednich grup mięśniowych, sprawnie działającemu układowi więzadłowo – torebkowemu  jak również odpowiedniej budowie stawów. Prawidłowe działanie tych struktur zapewni odpowiedni przebieg płaszczyzny równowagi ciała. Kiedy zostanie przesunięty środek ciężkości jakiejkolwiek części ciała (miednicy ,klatki piersiowej, głowy) spowoduje to zaburzenie równowagi i  nieprawidłowe wygięcia krzywizn kręgosłupa. W następstwie powstają nieprawidłowe oddalenia i zbliżenia przyczepów określonych grup mięśniowych czyli rozciągnięcie i skrócenie danych mięśni co prowadzi do tworzenia wad postawy.
Wady postawy traktujemy jako wszelkie odchylenia od prawidłowej postawy ciała, gdyż bez względu na przyczynę jak też lokalizację danych nieprawidłowości to odmienny od normy układ poszczególnych segmentów ciała.

Ujednolicając różne definicje można stwierdzić, że wady postawy to zmiany w wyprostnej swobodnej pozycji ciała, które są wynikiem zmian patologicznych i mogą występować we wszystkich płaszczyznach ciała, mogą się przejawiać zmianami kształtu kręgosłupa oraz jego odcinków bezpośrednio z nim związanych.

Wady postawy mogą występować we wszystkich płaszczyznach: czołowej (skrzywienia boczne kręgosłupa), strzałkowej (plecy okrągłe,  płaskie, wklęsłe, okrągło wklęsłe, wady klatki piersiowej), poprzecznej (wady kończyn), we wszystkich trzech płaszczyznach (skoliozy-skrzywienia boczne z rotacją i torsją kręgów).

Plecy okrągłe  wada postawy, polegająca  na nadmiernym wygięciu kręgosłupa ku tyłowi.  Taka nadmierna kifotyzacja najczęściej  dotyczy odcinka piersiowego kręgosłupa. Może też dotyczyć zarówno odcinka piersiowego lędźwiowego tzw. kifoza totalna. Wada ta może być wadą wrodzoną lub nabytą. Może występować na skutek m.in. krzywicy, choroby Scheuermanna, gruźlicy, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa ZZSK. Wada charakteryzuje się wysunięciem głowy i barków (pro trakcja) do przodu, zapadnięcie i spłaszczenie klatki piersiowej, co wiąże się z przykurczem ściany przedniej klatki piersiowej i może być skutkiem niewydolności oddechowej oraz odstawaniem i lateralizacją łopatek.

Plecy wklęsłe wada postawy, która charakteryzuje się nadmiernym wygięciem lordozy lędźwiowej (hiper lordoza lędźwiowa) z kifotyzacją  kompensacycjną w odcinku piersiowym kręgosłupa jak również wypiętym  brzuchem. Wada ta najczęściej ma charakter nabyty a najczęstsza jej przyczyna to patologiczne przodopochylenie miednicy i dystonia mięśni. mogą tu występować wtórne przykurcze stawów biodrowych a także mogą one mieć charakter pierwotny i wymuszają nadmierne przodopochylenie miednicy może to być rzeczywista przyczyna tej wady.

Plecy okrągło-wklęsłe wada postawy polegająca na występowaniu równocześnie cech charakterystycznych dla pleców wklęsłych jak również okrągłych. Występuje tu pogłębienie lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej. Wada ta charakteryzuje się wysunięciem głowy i barków do przodu, spłaszczenie klatki piersiowej i osłabienie siły jej mięśni co często powoduje zmniejszenie wydolności oddechowej, odstawanie i lateralizacja łopatek a przede wszystkim zwiększenie przodopochyleniem miednicy co jest przyczyną wypiętego brzucha i  uwypuklenia zarysów pośladków. najczęściej wada ma charakter nabyty a przyczyny to dystonia mięśniowa oraz patologiczne przodopochylenie miednicy.

Plecy płaskie wada postawy, która charakteryzuje się zniesieniem lub spłaszczeniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa co wiąże się ze znacznym upośledzeniem funkcji amortyzacyjnych . Zmiany w biomechanice kręgosłupa, znaczne osłabienie siły mięśni  grzbietu powodują ciągłe przeciążanie wszystkich elementów kręgosłupa co może prowadzić do wczesnego pojawiania się zmian zwyrodnieniowych. Wada ta może być również przyczyną  wtórnego spłaszczenia klatki piersiowej upośledzając jej ruchomość oraz zmniejszenie pojemności oddechowej. Jest to poważna wada nabyta najczęściej związana z siedzącym trybem życia, brakiem prawidłowych wzorców ruchowych. Często  uchodzi uwadze lekarzy i rodziców, którzy uważają i cieszą się, że ich dziecko ma tak prosty kręgosłup.

Boczne skrzywienia kręgosłupa z rotacją kręgów (skoliozy) – wada postawy, gdzie rzeczywistym skrzywieniem  kręgosłupa jest jego wielopłaszczyznowe zniekształcenie, w którym obok skrzywienia w płaszczyźnie czołowej występują zmiany w wielkości krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej jak również rotacja (obrót kręgu wokół osi podłużnej) i torsja kręgów (obrót kręgów i oporów stawianych przez otaczające tkanki,  w następstwie czego następuje m.in. trwałe zniekształcenie kręgu, które polega na rozpłaszczeniu i zmniejszeniu wysokości trzonu kręgu  po stronie wklęsłej, ustawienie wyrostka poprzecznego po stronie wypukłej, skrócenie nasady łuku po stronie wklęsłej).

Skolioza jest chorobą ogólnoustrojową, która powoduje zmiany wtórne w narządzie ruchu, układzie oddechowym jak również układzie krążenia. Skoliozy posiadają różną etiologię, w związku z tym jest wiele podziałów m.in. skoliozy strukturalne: kostno pochodne (wrodzone, układowe), nerwopochodne (wrodzone, porażenia wiotkie i spastyczne), mięśniowo pochodne (wrodzone, dystrofie mięśniowe inne), idiopatyczne – o nieznanej etiologii.

Największą część  skolioz ok. 80-90% stanowią skoliozy o nieznanej etiologii,  powstają one tylko i wyłącznie u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu. Występują częściej u dziewcząt niż u chłopców, w większości przypadków skierowane  są wypukłością w stronę prawą niż lewą. Pierwotne  skrzywienia w odcinku piersiowym należą do najczęstszych 44%, dodatkowo skierowane w prawą stronę 90%. Szczyt skrzywienia występuje przeważnie w odcinku 7-9 kręgu piersiowego.
Skoliozy posiadają różne umiejscowienia,  kształty i stopnie. W zniekształceniach  wielołukowych jedną z krzywizn jest krzywizna pierwotna. Czasem występują dwa łuki skrzywienia.

Wygięcie pierwotne jest zawsze większe i bardziej  utrwalone, najmniej podatne na korekcję. Wygięcie pierwotne w dużej części przypadków jest wyrównywane (kompensowane) przez wygięcie wtórne, posiada ono przeciwny kierunek skrzywienia.  Wygięcie wtórne to dążenie organizmu do wyrównania zaburzeń osi mechanicznej kręgosłupa, pomaga przywracać równowagę i statykę tułowia.

Wady kończyn dolnych
Najczęściej występującymi u osób młodych wady kończyn dolnych to: kolana szpotawe, koślawe, stopy płaskie, stopy płasko koślawe rzadko stopa wydrążona.
Zniekształcenia kończyn dolnych mają wpływ na pogorszenie statyki ciała jak również na niekorzystną zmianę całej postawy. Najważniejsze okresy, w których zachodzą istotne zmiany to wiek przedszkolny i wczesny wiek szkolny. Szybki rozwój przyczynia się do utrwalania powstałych wtedy zniekształceń ale daje też możliwość skutecznego leczenia.

Kolana koślawe: stawy kolanowe zbliżają się do osi środka ciała, a stopy, stawy skokowo goleniowe i podudzia się od niej oddalają.

Kolana szpotawe: wada jest odwrotnością kolan koślawych.
.
Płaskostopie:  to zniekształcenie stopy, które polega na  obniżeniu jej fizjologicznych sklepień co prowadzi do spłaszczenia stopy. Płaskostopie polega na obniżeniu łuków poprzecznego i podłużnego w taki sposób, że podeszwa stopy całą powierzchnią styka się z podłożem. Wyróżnia się płaskostopie podłużne (obniżenie łuku przyśrodkowego stopy) i poprzeczne (obniżenie łuku poprzecznego stopy). Przyczyny płaskostopia to m.in. wiotkość  więzadłowa, wady budowy kostnej, nadwaga, nieprawidłowe obuwie. Nie leczone w wieku dziecięcym i młodzieńczym prowadzi do powstawania przewlekłych przeciążeniowych stanów zapalnych więzadeł i torebek stawowych stóp, a także ich obrzęku i bolesności podczas chodzenia i stania.

Korygowanie wad postawy warunkuje ruch, który będzie odpowiednio dobrany pod względem charakteru, miejsca oddziaływania i siły. Postępowanie korekcyjne stawia sobie za cel likwidację wady lub zahamowanie jej dalszego rozwoju, co ma prowadzić do przywrócenia prawidłowej postawy.

Gimnastyka korekcyjna to specjalna forma ćwiczeń gdzie ruch jest podporządkowany do celów terapii. Ćwiczenia stosowane w terapii mają korygować wady jak również realizować cele korekcyjne. Ćwiczenia w gimnastyce korekcyjnej powodują przede wszystkim wyrabianie odruchowego nawyku prawidłowej postawy, poprawiają siłę mięśniową, zwiększają ruchomość w stawach oraz likwidują patologiczne przykurcze.

Dobierając ćwiczenia uwzględnia się wiek, jak też predyspozycje osoby ćwiczącej. Stosuje się  odpowiednie metody jak również dobór obciążenia wysiłkiem fizycznym.

W gimnastyce korekcyjnej dzieci młodszych stosuje się zabawową formę ćwiczeń (metoda zabawowo-naśladowcza, bezpośredniej celowości ruchu), pracując z młodzieżą formę ścisłą-naśladowczą oraz zadaniową (np. stacyjną).

Wiele ćwiczeń specjalistycznych może być prowadzonych jednocześnie z dziećmi starszymi i młodszymi –  dobierając odpowiednią metodę i właściwe obciążenie. Celem prowadzenia terapii korekcyjnej jest: likwidacja lub zahamowanie postępu wady, niedopuszczenie do powstawania wad wtórnych, poprawa wydolności i sprawności fizycznej, a przede wszystkim przywrócenie prawidłowej postawy ciała pacjenta.

Cel ten można osiągnąć stosując odpowiednie zadania, dzięki którym należy kształtować świadomy i aktywny stosunek dziecka do ćwiczeń korekcyjnych, podtrzymywać motywację dziecka do udziału w zajęciach, likwidować dystonię mięśniową tzw. zaburzenia, które dotyczą napięć mięśniowych poprzez rozciągnięcie grup mięśni przykurczonych i wzmocnienie osłabionych, jak również zwiększanie ruchomości w stawach.

Należy uczyć przyjmowania pozycji skorygowanej – są to ćwiczenia autokorekcji, m.in. dzięki którym wyrabia się i utrwala nawyk prawidłowej postawy ciała.

Współpracując  z rodzicami ustala się i zapewnia dziecku odpowiednią higienę pracy, odżywianie, wypoczynek, należytą ilość ruchu.

Program realizacji tych zadań obejmuje więc trzy kierunki działania: morfologiczny (likwidacja dystonii mięśni i budowa ,,gorsetu mięśniowego), fizjologiczny (nauka  i utrwalanie nawyku prawidłowej postawy), środowiskowy ( zapewnienie prawidłowych warunków pracy dziecka np. ergonomizacja stanowiska pracy dziecka).

W zależności jakie ustala się cele i zadania można przeprowadzić je w formie:

• ćwiczeń gimnastycznych, które stosuje się w korekcjach wad postawy, są one formą ścisłą ruchu i są niezbędne, aby uzyskać efekt leczniczy. U dzieci młodszych mogą wywoływać znużenie i powinny się odbywać poprzez odpowiednie metody w formie zabawy.
• zabawy i gry ruchowe, są to wesołe zajęcia z dziećmi i młodzieżą, które rozwijają umiejętności ruchowe, pamięć, wyobraźnię twórczą jak również przynoszą odprężenie radość i uśmiech. Rodzaj gier i zabaw dostosowuje się do wieku – u młodszych dzieci tylko zabawy -u starszych również gry ruchowe.
• zajęcia mieszane, są najbardziej efektywne, urozmaicone i wszechstronne. Posiadają formę ścisłą (ćwiczenia gimnastyczne) jak też zabawową .

Do zasad w zajęciach grupowych w gimnastyce korekcyjnej dla osób z wadami postawy należy:

• maksymalna korekcja,
• właściwa pozycja wyjściowa do ćwiczeń,
• stosowanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających,
• stosowanie pozycji izolowanych jak też odciążających kręgosłup,
• stosowanie ćwiczeń antygrawitacyjnych, elongacyjnych, oddechowych,
• ciągłe korygowanie każdego ćwiczenia,  co wiąże się dokładnością wykonywania ruchu,
• stosowanie stopniowania  ćwiczeń pod względem ich trudności jak również natężenia – powinno być dostosowane do i indywidualnych możliwości ćwiczących indywidualizacji,
• angażowanie mniej sprawnych parti ciała,
• pełne zaangażowanie ćwiczących.